Παροικία

Παναγία η Εκατονταπυλιανή
Η παράδοση λέει ότι η Αγία Ελένη στο ταξίδι της προς τους Αγίους Τόπους, για να βρει τον Τίμιο Σταυρό, έπεσε σε τρικυμία ανοικτά της Πάρου και βγήκε στο νησί, στο σημείο όπου υπήρχε χτισμένο ένα εκκλησάκι. Εκεί, έκανε τάμα στην Παναγία να χτίσει μια μεγαλοπρεπή εκκλησία στο όνομά της, εάν έβγαινε σώα από τη θεομηνία και έβρισκε τον Τίμιο Σταυρό. Η ίδια, ωστόσο, δεν πρόφτασε να εκπληρώσει το τάμα της και το έργο, τελικά, ανέλαβε ο γιος της Μέγας Κωνσταντίνος, ο πρώτος αυτοκράτορας του Βυζαντίου.

Η Παναγία η Εκατονταπυλιανή είναι από τους πιο εντυπωσιακούς ναούς της νησιωτικής Ελλάδας. Τα πολλά κενά σε ιστορικές πηγές που να αναφέρονται στον ακριβή χρόνο κατά τον οποίο χτίστηκε ο ναός, έχουν γεννήσει ένα ζήτημα μεταξύ των μελετητών. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η Παναγία η Εκατονταπυλιανή είναι μια παλαιοχριστιανική σταυρόσχημη βασιλική, με πολλές προσμίξεις αρχιτεκτονικών στοιχείων, στο πέρασμα του χρόνου. Μια πρώτη ανακαίνιση του ναού αναφέρεται στον 6ο αιώνα, από αρχιτέκτονα ο οποίος, σύμφωνα με την παράδοση, ήταν ο Ιγνάτιος, μαθητής εκείνου που έχτισε την Αγιά Σοφιά. Σε εκείνη τη φάση, η παλιά ξύλινη σκεπή αφαιρέθηκε ή καταστράφηκε από πυρκαγιά, και προστέθηκε ο υφιστάμενος, σήμερα, τρούλος και τα υπόλοιπα θολωτά στοιχεία.

Ο ναός που βλέπουμε, σήμερα έχει πολλά βυζαντινά και μεταβυζαντινά στοιχεία, ενώ εμφανή είναι και τα δομικά μαρμάρινα μέλη αρχαίων ναών, που χρησιμοποιήθηκαν στις αποκαταστάσεις και προσθήκες που έγιναν, μέχρι σήμερα. Το όνομα Εκατονταπυλιανή, πάντως, αποδίδεται στις 100 πύλες του ναού, 99 από τις οποίες είναι εμφανείς, ενώ υπάρχει και μία κρυφή. Η δεύτερη ονομασία “Καταπολιανή” μπορεί να σημαίνει το γεγονός ότι βρίσκεται προς την πλευρά της αρχαίας πόλης.

Ο κυρίως ναός είναι ένα, μόνο, μέρος συγκροτήματος, που αποτελείται τα εσωτερικά του ναού παρεκκλήσια των Αγίων Αναργύρων, του Αγίου Φιλίππου και της Οσίας Θεοκτίστης, τη Βασιλική του Αγίου Νικολάου, τον ναό της Αγίας Θεοδοσίας και το παρεκκλήσιο του Αγίου Δημητρίου (εκτός του ναού), ενώ το κτιριακό δυναμικό ολοκληρώνεται με το Βαπτιστήριο και τα γύρω κελιά, που αποτελούσαν και η οχύρωση του ναού.

Σε κεντρικό σημείο, στο εικονοστάσιο, θα δείτε την ιερή εικόνα της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής έργο, πιθανότατα, του 17ου αιώνα. Οι μαρμάρινοι κίονες, τα υπόλοιπα μαρμάρινα στοιχεία που κυριαρχούν στον χώρο, ο μικρός και λιτός τρούλος με τα εξαπτέρυγα στις βάσεις του, το μαρμάρινο κιβώριο, που στεγάζει την Αγία Τράπεζα και το Σύνθρονο, ένα μικρό αμφιθέατρο στο βάθος της κόγχης, είναι λίγα μόνο, από τα στοιχεία που μαγνητίζουν το βλέμμα, μέσα στον κυρίως ναό.

Στην επίσκεψή σας στην Παναγία την Εκατονταπυλιανή, δεν πρέπει να αγνοήσετε το Βαπτιστήριο, κτίσμα του 4ου αιώνα, από τα καλύτερα διατηρημένα σε όλη την Ορθόδοξη Ανατολή.

Τον Δεκαπενταύγουστο, μετά την περιφορά του Επιταφίου της Παναγίας, γίνεται εδώ ένα από τα μεγαλύτερα πανηγύρια του Αιγαίου, με παραδοσιακή μουσική, εδέσματα και χορό.

Άγιος Κωνσταντίνος και Ευαγγελισμός της Θεοτόκου
Πρόκειται για δυο ξωκλήσια, που βρίσκονται πλάι-πλάι στη συνοικία Κάστρο, στην κορυφή της αρχαίας ακρόπολης της Πάρου. Θεμελιώθηκαν στα ερείπια αρχαϊκού ναού και επικοινωνούν μεταξύ τους. Ο Άγιος Κωνσταντίνος είναι εκκλησία μονόκλιτη με οκτάπλευρο τρούλο και μονότοξο χτιστό καμπαναριό. Στο εσωτερικό υπάρχει μαρμάρινη γλυπτή διακόσμηση και το τέμπλο είναι ξυλόγλυπτο επίχρυσο. Ο γειτονικός Ευαγγελισμός της Θεοτόκου χτίστηκε το 1260 μ.Χ. από τον βενετό Δούκα της Νάξου, είναι πιο απλό στο εσωτερικό του και εύκολα διακρίνει κανείς τα αρχαία μέλη που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή του. Είναι καμαροσκεπές με πλάγιο εξωτερικό νάρθηκα που στηρίζεται σε κίονες.

Ζωοδόχος Πηγή στην παραλία του Κάτω Γιαλού
Μονόκλιτο, καμαροσκέπαστο ξωκλήσι, που βρίσκεται κοντά στη θάλασσα, 5 χιλιόμετρα από την Παροικιά, στην περιοχή Μαράθι, σε μια απότομη πλαγιά μέσα στα κυπαρίσσια. Ανακαινισμένη αρκετές φορές στο παρελθόν, με τελευταία της ανακαίνιση στις αρχές του 20ού αιώνα. Πάνω από την είσοδο στέκει κτιστό, μονότοξο καμπαναριό.

Ταξιάρχης στο κεντρικό δρόμο της αγοράς
Σταυροειδής ναός με τρούλο, ο οποίος εσωτερικά στηρίζεται σε τέσσερις κίνονες. Στην είσοδο ξεχωρίζουν η μετώπη και δύο κίονες από μάρμαρο. Προσκολλημένο στον αρχικό ναό βρίσκεται ένα καμαροσκέπαστο κλίτος που χτίστηκε μεταγενέστερα, επικοινωνεί με τον κυρίως ναό και είναι αφιερωμένο στην Αγία Παρασκευή. Στην πίσω πλευρά του ναού υπάρχει μονότοξο καμπαναριό. Στο εσωτερικό του θα δείτε αρκετές ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες και εικόνες του 18ου και του 19ου αιώνα.

Αγ. Νικόλαος στο λιμάνι
Κάτω από την Εκατονταπυλιανή, μπροστά στο λιμάνι, είναι χτισμένη η εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Είναι ένας μικρός σταυροειδής ναός με οκτάπλευρο τρούλο και ένα μικρό μονότοξο καμπαναριό, πάνω από την κεντρική είσοδο. Στη βόρεια πλευρά, προς τον δρόμο, υπάρχει μια τοξωτή εσοχή, στηριγμένη σε κίονες, που είναι ο τάφος του κτήτορα. Το εκκλησάκι αυτό έχει κριθεί διατηρητέο.

Αγ. Άννα στο λόφο της Αγ. Άννας
Μικρό καμαροσκέπαστο εκκλησάκι, χτισμένο με μαρμάρινα τμήματα αρχαίου ναού και μονότοξο βαθμιδωτό καμπαναριό, πάνω από την πόρτα. Μια κολώνα αρχαίου ναού στηρίζει και την Αγία Τράπεζα στο εσωτερικό. Το εκκλησάκι βρίσκεται στο Κάστρο, στον φράγκικο πύργο.
Μοναστήρι Αγίων Αναργύρων ή Αγίου Χαραλάμπους, αγναντεύει από ψηλά την Παροικιά

Παλιά ήταν αφιερωμένη στους Άγιους Ανάργυρους και σήμερα στον Άγιο Χαράλαμπο. Το καθολικό έχει χτιστεί το 1657 και είναι ναός σταυροειδής, με τρούλο. Τμήματα του μοναστηριού ανακαινίστηκαν πρόσφατα, με χρηματοδότηση του ναού της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής, στον οποίο ανήκει.

Μοναστήρι Αγίου Αρσενίου (του Χριστού στο Δάσος) στις Πεταλούδες
Γυναικείο κοινοβιακό μοναστήρι, του 17ου αιώνα, που είναι χτισμένο 6 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Παροικιάς. Το καθολικό είναι αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Χριστού, ενώ στη δυτική αυλή βρίσκεται ο ναός του Αγίου Αρσενίου, στο σημείο που είναι και ο τάφος του Αγίου. Στο μοναστήρι φυλάσσεται η τίμια κάρα του. Η ηγουμένη και τρεις, μόλις, μοναχές κρατούν, σήμερα το μοναστήρι εν λειτουργία και ανοιχτό στους πιστούς.

Μοναστήρι Ζωοδόχου Πηγής, Λογγοβάρδας (ανδρών)
Είναι από τα σημαντικότερα μοναστήρια της Πάρου, χτισμένο το 1638, στον δρόμο από την Παροικιά προς τη Νάουσα. Αποτέλεσε κέντρο δημιουργικής δράσης μεγάλων μοναχών, που ασχολήθηκαν με την αγιογραφία, τη συγγραφή και τις τέχνες γενικότερα. Διαθέτει πολύτιμη βιβλιοθήκη με σπάνιες εκδόσεις και χειρόγραφα. Το καθολικό της είναι σταυροειδές μονόκλιτο και παρουσιάζει ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες.

Στο παρελθόν διακρίθηκε για τη φιλανθρωπική της δράση, στα χρόνια ηγεμονίας του πατέρα Φιλόθεου Ζερβάκου, ο οποίος, με αυτοθυσία μεσολάβησε στην κατοχή για την απελευθέρωση 125 κρατουμένων από τον γερμανικό στρατό κατοχής. Εκείνη την εποχή το μοναστήρι αριθμούσε 30 μοναχούς.

Σήμερα, ο ηγούμενος με επτά μοναχούς κρατούν το μοναστήρι ζωντανό και συνεχίζουν να δουλεύουν στο οινοποιείο της μονής και να τροφοδοτούν το φημισμένο κελάρι της. Η μονή αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προσκυνήματα του Αιγαίου. Δεν δέχεται γυναίκες.
Μοναστήρι Θαψανών, Παναγίας Μυρτιδιώτισσας (γυναικών)

Γυναικεία κοινοβιακή μονή, που είναι χτισμένη, το 1936, νοτιοδυτικά της Παροικιάς και βορειοδυτικά των Λευκών, στην τοποθεσία Θάψανα. Χτίστηκε με πρωτοβουλία του τότε ηγουμένου της Λογγοβάρδας, Φιλόθεου Ζερβάκου, πάνω στα ερείπια παλαιότερου μοναστηριού.

Σήμερα, στο μοναστήρι ζουν η ηγουμένη με 40 μοναχές που ασχολούνται με την αγιογραφία και το εργόχειρο. Εδώ, βρίσκονται τα λείψανα και ο τάφος του αγίου πατέρα Φιλοθέου, πλάι στον ναό του Αγίου Νεκταρίου, ο οποίος είχε ζήσει εδώ και ήταν δάσκαλός του.

Η Μονή γιορτάζει την Υπαπαντή του Κυρίου (2 Φεβρουαρίου), την Παναγία Μυρτιδιώτισσα (24 Σεπτεμβρίου) και την επέτειο της κοίμησης του π. Φιλοθέου (8 Μαΐου).

Φραγκομονάστηρο
Πρόκειται για εκκλησία που βρίσκεται πολύ κοντά στην Εκατονταπυλιανή και έχει ιδρυθεί ως μοναστήρι το 1680 από Φραγκισκανούς μοναχούς, στη θέση που προϋπήρχε μικρό παρεκκλήσι του αρχάγγελου Μιχαήλ.

Ανήκει στην καθολική αρχιεπισκοπή Νάξου και λειτουργεί για τους καθολικούς, κάθε Κυριακή, τους θερινούς μήνες.

Το καθολικό του μοναστηριού είναι μονόκλιτη βασιλική με οκτάπλευρο τρούλο και μονότοξο αρθρωτό καμπαναριό, που ήταν αφιερωμένη, αρχικά, στον αρχάγγελο Μιχαήλ, ενώ σήμερα τιμάται στο όνομα του Αγίου Αντωνίου της Πάντοβα. Τα κτίσματα του παλιού μοναστηριού ανήκουν, πλέον, στην Παναγία την Εκατονταπυλιανή και ο ναός, αυτόνομος, ανακαινίστηκε πρόσφατα και βρίσκεται σε πολύ καλή κατάσταση.

Μονή Παναγίας Μυρτιδιώτισας  (Θαψανά) Γυναικεία μονή. Βρίσκεται νοτιοανατολικά της Παροικιάς στήν τοποθεσία Θαψανά, βόρεια του βουνού των Αγίων Πάντων. Κτίσθηκε το 1936, πάνω στα ερείπια μονής του 16ου αι., της Υπαπαντής του Κυρίου, από τόν ηγούμενο της Λογγοβάρδας, π. Φιλόθεο Ζερβάκο. Στή Μονή Θαψανών βρίσκονται τά λείψανά του και τάφος του. Η Μονή γιορτάζει στην Υπαπαντή του Κυρίου (2 Φεβρουαρίου), στην Παναγία Μυρτιδιώτισσα (24 Σεπτεμβρίου) και στην επέτειο κοίμησης του π. Φιλοθέου (8 Μαΐου).